Lễ Hội Vía Bà Với 2 Nghi Lễ Chính Của Hành Trình Về Miền Đất Thánh

Lễ hội vía bà là khi cứ đến mỗi năm khi tháng tư âm lịch về, có một dòng người không dứt, lên tới hàng triệu lượt, từ khắp mọi nẻo đường lại đổ về một ngọn núi nhỏ ở Châu Đốc, An Giang? Họ đến không phải để du lịch ngắm cảnh, mà để hòa mình vào một trong những lễ hội tín ngưỡng lớn nhất, thiêng liêng nhất và cũng huyền bí nhất của phương Nam, một sự kiện đã trở thành điểm tựa tinh thần cho biết bao thế hệ.

Đây không chỉ là một bài viết giới thiệu về một lễ hội. Đây là một cuộc hành trình sâu vào dòng chảy văn hóa và tâm linh của người dân Nam Bộ, để cùng nhau giải mã sức hút mãnh liệt của Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ Núi Sam. Hãy cùng chúng tôi khám phá những truyền thuyết nhuốm màu kỳ bí, chứng kiến những nghi lễ cổ xưa độc đáo và cảm nhận không khí linh thiêng đã biến nơi đây thành một miền đất thánh trong lòng hàng triệu tín đồ.

Bà Chúa Xứ là ai? – Đi tìm nguồn cội của một tín ngưỡng linh thiêng

Bà Chúa Xứ là ai?

Để hiểu về lễ hội, trước hết phải biết về Bà, vị nữ thần được thờ phụng tại đây. Tín ngưỡng thờ Bà Chúa Xứ Núi Sam gắn liền với một pho tượng đá cổ có niên đại nhiều thế kỷ. Có nhiều dị bản về sự tích của Bà, nhưng phổ biến nhất là câu chuyện đầy tính huyền thoại được lưu truyền đến ngày nay.

Tương truyền, vào khoảng 200 năm trước, dân làng phát hiện một pho tượng Bà bằng đá sa thạch ngự trên đỉnh núi Sam. Cùng lúc đó, quân Xiêm thường sang quấy nhiễu. Có lần, chúng phát hiện pho tượng và muốn chiếm đoạt mang về nước, nhưng dù cố gắng thế nào cũng không thể lay chuyển được pho tượng nặng trịch một cách lạ thường. Tức giận, một tên lính đã dùng vật cứng đập vào tay tượng, khiến một cánh tay bị gãy (dấu tích vẫn còn đến ngày nay) và ngay lập tức hắn bị trừng phạt.

Sau đó, Bà đã ứng mộng cho các bô lão trong làng, báo rằng Bà là Bà Chúa Xứ và muốn ngự dưới chân núi để che chở cho dân chúng. Bà chỉ dạy rằng hãy cử 40 cô gái đồng trinh lên khiêng tượng Bà xuống núi. Một đám rước long trọng được cử hành, các cô gái khiêng kiệu Bà đi. Nhưng khi đến chân núi, kiệu bỗng nặng trịch không thể di chuyển được nữa. Dân làng hiểu rằng Bà đã chọn nơi đây để an vị, bèn lập miếu thờ phụng. Từ đó, Bà luôn顯 linh, phù hộ cho mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, che chở cho người dân khỏi bệnh tật, tai ương.

Ý nghĩa và tầm vóc của lễ hội Vía Bà Chúa Xứ Núi Sam

Ý nghĩa và tầm vóc của lễ hội Vía Bà Chúa Xứ Núi Sam

Từ một tín ngưỡng dân gian của một địa phương, Lễ hội Vía Bà đã vươn lên trở thành một trong những sự kiện văn hóa, tôn giáo có quy mô lớn nhất khu vực phía Nam. Năm 2014, lễ hội Vía Bà Chúa Xứ Núi Sam đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, khẳng định giá trị và tầm vóc to lớn của nó.

• Về ý nghĩa tâm linh: Lễ hội là dịp để người dân từ khắp nơi bày tỏ lòng thành kính và biết ơn đối với sự phù hộ của Bà. Họ đến để cầu an, cầu tài, cầu lộc, cầu cho gia đạo bình yên và công việc làm ăn thuận lợi. Bà Chúa Xứ đã trở thành một điểm tựa tinh thần vững chắc, một “người Mẹ” thiêng liêng che chở cho tất cả.
• Về ý nghĩa văn hóa – xã hội: Lễ hội là một “bảo tàng sống” lưu giữ những giá trị văn hóa đặc trưng của cư dân vùng sông nước Nam Bộ. Nó phản ánh sự giao thoa văn hóa giữa các dân tộc Kinh, Hoa, Khmer, Chăm. Đồng thời, đây cũng là dịp để cộng đồng gắn kết, thể hiện tinh thần tương thân tương ái, cùng nhau hướng về cội nguồn.

Khám phá các nghi lễ chính trang nghiêm và độc đáo

Lễ hội Vía Bà được cử hành long trọng từ ngày 23 đến 27 tháng 4 Âm lịch hàng năm

Lễ hội Vía Bà được cử hành long trọng từ ngày 23 đến 27 tháng 4 Âm lịch hàng năm, với một chuỗi các nghi lễ truyền thống mang đậm màu sắc huyền bí, được gìn giữ gần như nguyên vẹn qua hàng trăm năm.

Lễ tắm Bà – nghi thức thiêng liêng và bí ẩn nhất

Đây là nghi lễ quan trọng, mở đầu cho tuần lễ hội và cũng là nghi thức bí ẩn, thu hút sự quan tâm của nhiều người nhất.

• Thời gian thực hiện: Lễ được tiến hành vào đúng 24 giờ đêm ngày 23 rạng sáng ngày 24 tháng 4.
• Nghi thức: Cửa miếu sẽ được đóng lại, chỉ những người có phận sự mới được tham gia. Một ban gồm các bô lão phụ nữ đức cao vọng trọng sẽ dùng nước thơm (nước pha từ 9 loại hoa cao cấp như nhài, lài, cúc…) để lau bụi trần trên tượng Bà. Sau đó, Bà sẽ được thay xiêm y, khoác lên mình bộ y phục mới lộng lẫy và quý giá do các tín đồ dâng cúng.
• Ý nghĩa: Nước tắm Bà và khăn lau được xem là vật phẩm linh thiêng, mang lại may mắn và chữa được bệnh tật nên được các tín đồ xin về làm lộc.

Lễ thỉnh sắc và các nghi lễ nối tiếp

Sau lễ Tắm Bà là một chuỗi các nghi lễ trang trọng khác, được tổ chức nối tiếp nhau.

• Lễ Thỉnh Sắc (chiều ngày 24/4): Một đoàn rước lớn, có lân sư rồng và đội học trò lễ, sẽ đi từ Miếu Bà đến lăng Thoại Ngọc Hầu – vị danh tướng nhà Nguyễn có công khai phá vùng đất An Giang – để “thỉnh” bài vị của ông và hai vị phu nhân về Miếu Bà như một sự chứng giám cho lòng thành của dân chúng.
• Lễ Túc Yết (24 giờ đêm ngày 25/4): Đây là lễ dâng lễ vật chính, cầu nguyện cho quốc thái dân an. Lễ vật được chuẩn bị chu đáo, trong đó không thể thiếu một con heo trắng (heo sống chưa luộc).
• Lễ Xây Chầu (chiều ngày 26/4): Một nghi lễ hát bội mang ý nghĩa cầu xin các vị thần linh chứng giám và ủng hộ cho lễ hội được diễn ra tốt đẹp.
• Lễ Chánh Tế (sáng ngày 27/4): Đây là nghi lễ cuối cùng, tương tự lễ Túc Yết nhưng được cử hành vào ban ngày, chính thức khép lại tuần lễ hội.

Những nét văn hóa độc đáo của người đi Vía Bà

Những nét văn hóa độc đáo của người đi Vía Bà

Đi Vía Bà không chỉ là tham dự lễ hội, mà còn hình thành nên những nét văn hóa rất riêng.

• Vay lộc – trả lễ: Nhiều người làm ăn kinh doanh thường đến “vay lộc” Bà để cầu cho công việc hanh thông. Nếu lời cầu được ứng nghiệm, năm sau họ sẽ quay lại “trả lễ” với những lễ vật hậu hĩnh, thường là heo quay nguyên con. Điều này lý giải cho hình ảnh hàng ngàn con heo quay được dâng cúng tại miếu trong những ngày lễ hội.
• Xin lộc Bà: Du khách đến đây thường xin một chút lộc mang về như một cành hoa, một trái cây trên bàn thờ, hay một bao diêm, một cây nhang… với niềm tin rằng những vật phẩm này sẽ mang lại may mắn.

Lời kết

Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ Núi Sam đã vượt ra khỏi khuôn khổ của một lễ hội thông thường để trở thành một dòng chảy tâm linh mạnh mẽ, một điểm tựa tinh thần không thể thiếu trong đời sống của người dân Nam Bộ. Đó là nơi niềm tin được củng cố, nơi con người tìm thấy sự bình an, và là nơi những giá trị văn hóa truyền thống được tôn vinh và tỏa sáng.

Hành hương về Châu Đốc trong những ngày tháng tư âm lịch, được hòa mình vào biển người thành kính, được chứng kiến những nghi lễ cổ xưa và cảm nhận sự linh thiêng bao trùm khắp không gian, bạn sẽ hiểu vì sao nơi đây lại có sức níu chân đến vậy. Đó là niềm tự hào về bản sắc văn hóa phương Nam, một di sản quý báu cần được trân trọng và gìn giữ cho muôn đời sau.

Thông tin liên hệ:

Để hiểu sâu hơn về các tín ngưỡng dân gian và các di sản văn hóa đặc sắc của dân tộc, cũng như tham gia các chương trình giao lưu, tìm hiểu văn hóa, các khóa học nấu ăn về các món ăn Việt Nam, xin vui lòng liên hệ với Nhà Văn Hóa Phụ Nữ TPHCM.

Cơ sở Phan Xích Long:

• Địa chỉ: Số 1L, đường Phan Xích Long, phường Gia Định, TP.HCM
• Điện thoại: 028 39316447 – 028 39314661

Cơ sở Võ Thị Sáu:

• Địa chỉ: Số 71 đường Võ Thị Sáu, phường Xuân Hòa, TP.HCM
• Điện thoại: 028 39316163

Cơ sở Nguyễn Đổng Chi:

• Địa chỉ: Số 02, đường Nguyễn Đổng Chi, phường Tân Mỹ, TP.HCM
• Điện thoại: 028 39393022 – 028 39393020