Lễ Hội Xuống Đồng Nét Đẹp Linh Thiêng Và Rộn Rã Của Việt Nam 2025

Lễ hội Xuống Đồng, với những tên gọi khác nhau ở mỗi vùng miền, mỗi dân tộc như Lễ hội Lồng Tồng của người Tày, Nùng, Lễ Tịch Điền của người Kinh, hay nhiều tên gọi mộc mạc khác, đều mang một ý nghĩa chung là mở đầu cho một vụ mùa mới, gửi gắm những ước nguyện tốt đẹp vào đất, vào trời. Đây là dịp để con người hòa mình vào thiên nhiên, thể hiện lòng thành kính với các vị thần linh cai quản mùa màng và thắt chặt tình làng nghĩa xóm. Bài viết này sẽ là một hành trình đưa bạn đến với không gian văn hóa đặc sắc của Lễ hội Xuống Đồng, tìm hiểu từ cội nguồn lịch sử, những nghi lễ trang trọng, các hoạt động vui hội tưng bừng cho đến những giá trị văn hóa trường tồn còn mãi với thời gian.

Lễ hội Xuống Đồng là gì? Tiếng gọi thiêng liêng của mùa gieo hạt

Lễ hội Xuống Đồng là gì Tiếng gọi thiêng liêng của mùa gieo hạt

Lễ hội Xuống Đồng là một lễ hội nông nghiệp truyền thống quan trọng của nhiều dân tộc tại Việt Nam, được tổ chức vào đầu xuân, sau những ngày Tết Nguyên Đán, thường là từ mùng 4 đến ngày 15 tháng Giêng Âm lịch. Đây là thời điểm đánh dấu sự kết thúc của những ngày nghỉ ngơi, vui chơi và bắt đầu cho một chu kỳ canh tác mới, một mùa gieo trồng mới đầy hy vọng.

Đúng như tên gọi, “Xuống Đồng” mang ý nghĩa là người nông dân bắt đầu xuống ruộng để cày cấy, gieo mạ. Tuy nhiên, trước khi thực sự bắt tay vào công việc đồng áng vất vả, họ tổ chức lễ hội như một nghi thức thiêng liêng để cầu mong sự phù hộ của các vị thần linh, của trời đất cho một mùa vụ thuận lợi, mưa thuận gió hòa, cây cối tốt tươi, mùa màng bội thu, mang lại cuộc sống ấm no cho cả cộng đồng. Lễ hội là sự kết hợp hài hòa giữa phần lễ trang nghiêm và phần hội tưng bừng, náo nhiệt.

Thời gian và không gian: Lễ hội Xuống Đồng diễn ra khi nào, ở đâu?

Thời gian và không gian Lễ hội Xuống Đồng diễn ra khi nào, ở đâu

Như đã đề cập, Lễ hội Xuống Đồng thường được tổ chức vào đầu xuân, sau Tết Nguyên Đán, cụ thể là trong khoảng tháng Giêng Âm lịch. Thời điểm này được coi là thời điểm tốt nhất để bắt đầu một vụ mùa mới, khi đất trời giao hòa, khí xuân tươi tốt.

• Không gian tổ chức: Lễ hội thường diễn ra tại những không gian gắn liền với đời sống nông nghiệp của cộng đồng:
  • Cánh đồng lớn nhất, màu mỡ nhất của làng: Nơi diễn ra các nghi thức cày tịch điền, gieo hạt tượng trưng.
  • Sân đình, miếu thờ Thành hoàng làng hoặc các vị thần nông nghiệp: Nơi cử hành các nghi lễ cúng tế trang trọng.
  • Các bãi đất rộng, sân vận động của xã/huyện: Nơi tổ chức các trò chơi dân gian và hoạt động văn hóa văn nghệ.

Lễ hội Xuống Đồng được tổ chức ở nhiều vùng miền trên cả nước, từ các tỉnh miền núi phía Bắc như Tuyên Quang, Hà Giang, Lạng Sơn, Cao Bằng (với tên gọi Lễ hội Lồng Tồng của người Tày, Nùng) đến các tỉnh đồng bằng Bắc Bộ như Hà Nam (với Lễ Tịch Điền Đọi Sơn nổi tiếng), Hải Phòng, và cả một số vùng ở Tây Nguyên hay Nam Bộ nơi có cộng đồng các dân tộc thiểu số sinh sống. Mỗi nơi lại có những nét đặc trưng riêng, làm phong phú thêm bức tranh văn hóa của lễ hội.

Những nghi lễ trang trọng và độc đáo trong Lễ hội Xuống Đồng

Những nghi lễ trang trọng và độc đáo trong Lễ hội Xuống Đồng

Phần lễ trong Lễ hội Xuống Đồng thường được tiến hành một cách trang nghiêm, thành kính, bao gồm nhiều nghi thức mang tính biểu tượng cao:

1. Lễ rước kiệu và dâng hương: Dân làng tổ chức đám rước kiệu Thành hoàng làng, các vị thần nông nghiệp hoặc các biểu tượng của mùa màng (như bông lúa, nông cụ) từ đình, miếu ra nơi làm lễ chính. Sau đó là nghi thức dâng hương, hoa, lễ vật lên các vị thần. Lễ vật thường là những sản vật nông nghiệp do chính người dân làm ra như xôi nếp, gà luộc, bánh trái, rượu nếp…
2. Nghi lễ cúng tế: Một vị chủ tế (thường là già làng, trưởng bản hoặc người có uy tín trong cộng đồng) sẽ đọc văn tế, khấn vái, cầu mong các vị thần linh phù hộ cho mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, người dân khỏe mạnh, làng bản bình yên.
3. Nghi thức Tịch điền (cày ruộng tượng trưng): Đây là nghi lễ quan trọng và mang tính biểu tượng nhất. Một người có uy tín, khỏe mạnh (hoặc xưa kia là vua quan) sẽ tự tay cầm cày, dắt trâu cày những đường cày đầu tiên trên thửa ruộng đã được chọn sẵn. Hành động này tượng trưng cho việc khai thông đất đai, mở đầu cho một mùa vụ mới.
4. Nghi thức gieo hạt: Sau đường cày Tịch điền, những hạt giống tốt nhất (thường là hạt thóc giống) sẽ được gieo xuống ruộng với niềm tin và hy vọng về sự nảy mầm, sinh sôi.
5. Các nghi lễ khác: Tùy theo phong tục của từng địa phương, từng dân tộc mà có thể có thêm các nghi lễ khác như lễ Mộc dục (tắm cho tượng thần), lễ tế trâu, lễ cầu mưa…

Tất cả các nghi lễ đều hướng đến một mục đích chung là cầu cho một năm mới mưa thuận gió hòa, mùa màng tươi tốt, cuộc sống no đủ.

Lễ hội Xuống Đồng ở các vùng miền: Sự đa dạng trong dòng chảy văn hóa chung

Lễ hội Xuống Đồng ở các vùng miền Sự đa dạng trong dòng chảy văn hóa chung

Mặc dù cùng chung ý nghĩa cầu cho mùa màng bội thu, Lễ hội Xuống Đồng ở mỗi vùng miền, mỗi dân tộc lại có những nét đặc trưng riêng, tạo nên sự phong phú, đa dạng cho văn hóa Việt Nam.

• Lễ hội Lồng Tồng (Xuống Đồng) của người Tày, Nùng: Đây là lễ hội lớn và quan trọng nhất trong năm của đồng bào Tày, Nùng. Bên cạnh các nghi lễ cúng thần Nông, thần Suối, thần Núi, phần hội rất sôi nổi với các trò ném còn, đánh yến, múa sư tử, hát then…
• Lễ Tịch Điền Đọi Sơn (Hà Nam): Tái hiện lại hình ảnh vua Lê Đại Hành đích thân cày ruộng vào mùa xuân năm 987, khuyến khích nông nghiệp. Lễ hội này đã được phục dựng và trở thành một sự kiện văn hóa lớn, thu hút sự quan tâm của cả nước.
• Lễ hội Xuống Đồng của người Mường (Hòa Bình): Còn gọi là lễ Khai Hạ, cầu cho mưa thuận gió hòa, vạn vật sinh sôi, mùa màng bội thu.
• Một số lễ hội của đồng bào các dân tộc khác: Như lễ Cầu Mùa của người Dao, lễ hội Cồng Chiêng gắn với các nghi lễ nông nghiệp của đồng bào Tây Nguyên…

Sự đa dạng này cho thấy sức sống mãnh liệt của văn hóa nông nghiệp và tín ngưỡng dân gian trong đời sống của các cộng đồng dân tộc Việt Nam.

Tiếng gọi mùa xuân, khát vọng ấm no

Lễ hội Xuống Đồng không chỉ là một nghi lễ nông nghiệp đơn thuần mà còn là một sinh hoạt văn hóa cộng đồng mang đậm bản sắc dân tộc, chứa đựng những giá trị nhân văn sâu sắc. Đó là tiếng lòng của người nông dân gửi gắm vào đất trời, là niềm tin vào một vụ mùa bội thu, một cuộc sống ấm no, hạnh phúc. Qua bao thăng trầm của lịch sử, Lễ hội Xuống Đồng vẫn được gìn giữ và trao truyền, như một mạch nguồn văn hóa chảy mãi, bồi đắp cho tâm hồn người Việt thêm yêu quý ruộng đồng, trân trọng giá trị của lao động và tình đoàn kết cộng đồng. Việc tìm hiểu và tham gia vào không khí của lễ hội là một cách tuyệt vời để chúng ta kết nối với cội nguồn và cảm nhận sâu sắc hơn vẻ đẹp của văn hóa Việt Nam.

Nhà Văn hóa Phụ nữ Thành phố Hồ Chí Minh luôn mong muốn là cầu nối giúp quý vị khán giả, đặc biệt là các chị em phụ nữ và thế hệ trẻ, tiếp cận và hiểu biết thêm về sự đa dạng, phong phú của các lễ hội truyền thống trên khắp mọi miền đất nước. Thông qua các chuyên đề văn hóa, các buổi nói chuyện, triển lãm, chúng tôi hy vọng sẽ góp phần vào việc gìn giữ và lan tỏa những giá trị văn hóa tốt đẹp của dân tộc.

Cơ sở Phan Xích Long

• Địa chỉ: Số 1L, đường Phan Xích Long, phường Gia Định, TP.HCM
• Điện thoại: 028 39316447 – 028 39314661

Cơ sở Võ Thị Sáu

• Địa chỉ: Số 71, đường Võ Thị Sáu, phường Xuân Hòa, TP.HCM
• Điện thoại: 028 39316163

Cơ sở Nguyễn Đổng Chi

• Địa chỉ: Số 02, đường Nguyễn Đổng Chi, phường Tân Mỹ, TP.HCM
• Điện thoại: 028 39393022 – 028 39393020