Khám Phá Lễ Hội Trăng Rằm Việt Nam Với 4 Biểu Tượng Không Thể Tách Rời

Lễ hội trăng rằm (Tết Trung Thu) mang trong mình một sức hấp dẫn lạ kỳ, là sự hòa quyện giữa những giá trị tâm linh, văn hóa dân gian và tình cảm gia đình ấm áp. Từ những chiếc đèn ông sao, đèn kéo quân rực rỡ đến những chiếc bánh Trung Thu thơm lừng, mỗi biểu tượng đều kể một câu chuyện, gợi lên những cảm xúc riêng. Bài viết này sẽ là một chuyến hành trình đưa bạn đến gần hơn với thế giới cổ tích của Lễ hội Trăng Rằm, tìm hiểu về nguồn gốc, những phong tục độc đáo, ý nghĩa của các biểu tượng quen thuộc và cảm nhận trọn vẹn không khí hân hoan, đầm ấm của ngày hội đặc biệt này, một di sản văn hóa quý báu của dân tộc.

Lễ hội Trăng Rằm là gì? Nguồn gốc và ý nghĩa của Tết Trung Thu truyền thống

Lễ hội Trăng Rằm là gì Nguồn gốc và ý nghĩa của Tết Trung Thu truyền thống

Lễ hội Trăng Rằm, thường được biết đến với tên gọi Tết Trung Thu (Tết Trông Trăng, Tết Đoàn Viên, hay Tết Thiếu Nhi), là một trong những lễ hội cổ truyền quan trọng và được yêu thích nhất tại Việt Nam cũng như một số nước châu Á khác như Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản. Lễ hội diễn ra vào ngày Rằm tháng Tám Âm lịch hàng năm, khi mặt trăng tròn và sáng nhất.

• Nguồn gốc lịch sử: Có nhiều truyền thuyết và giả thuyết về nguồn gốc của Tết Trung Thu.
  • Truyền thuyết Hằng Nga – Hậu Nghệ: Một trong những câu chuyện phổ biến nhất liên quan đến Hằng Nga và Hậu Nghệ ở Trung Quốc. Sau khi uống thuốc trường sinh bất tử, Hằng Nga đã bay lên cung trăng. Để tưởng nhớ vợ, Hậu Nghệ thường ngắm trăng và bày cỗ vào ngày trăng tròn tháng Tám.
  • Lễ hội mừng thu hoạch: Ở Việt Nam, Tết Trung Thu ban đầu gắn liền với nền văn minh lúa nước, là dịp để người nông dân tạ ơn trời đất đã ban cho một mùa màng bội thu và cầu mong cho những vụ mùa sau cũng được tốt tươi. Đây là lúc công việc đồng áng đã tạm gác lại, mọi người có thời gian nghỉ ngơi, vui chơi.
  • Truyền thuyết vua Đường Minh Hoàng dạo chơi cung trăng: Cũng có tích truyện kể rằng vua Đường Minh Hoàng (Trung Quốc) trong một đêm Rằm tháng Tám đã được một đạo sĩ đưa lên cung trăng dạo chơi, thưởng thức tiên nhạc và điệu múa tuyệt đẹp. Khi trở về, vua đã cho tổ chức các hoạt động vui chơi, múa hát trong dân gian vào ngày này.
• Ý nghĩa của Lễ hội Trăng Rằm:
  • Tết của thiếu nhi: Tại Việt Nam, Tết Trung Thu đặc biệt có ý nghĩa với trẻ em. Đây là dịp các em được tặng quà (đèn lồng, đồ chơi), được ăn bánh kẹo, tham gia rước đèn, xem múa lân và nghe kể chuyện cổ tích dưới ánh trăng.
  • Tết Đoàn Viên: Ánh trăng tròn đầy viên mãn tượng trưng cho sự sum họp, đoàn tụ của gia đình. Mọi người dù ở xa cũng cố gắng trở về quây quần bên mâm cỗ, cùng nhau thưởng thức bánh Trung Thu, ngắm trăng và chia sẻ những câu chuyện.
  • Tạ ơn và cầu mong: Là dịp để tạ ơn trời đất, tổ tiên đã phù hộ cho mùa màng tốt đẹp và cuộc sống ấm no, đồng thời cầu mong những điều may mắn, an lành sẽ đến.
  • Ngắm trăng (Thưởng nguyệt): Vẻ đẹp của vầng trăng tròn đêm Rằm tháng Tám là một hình ảnh thi vị, tượng trưng cho sự hoàn mỹ, thanh khiết và bình yên.

Những biểu tượng không thể tách rời của đêm hội trông trăng

Những biểu tượng không thể tách rời của đêm hội trông trăng

Lễ hội Trăng Rằm gắn liền với những hình ảnh, biểu tượng quen thuộc, mang đậm dấu ấn văn hóa dân gian Việt Nam:

Đèn lồng (Đèn Trung Thu): Đây là biểu tượng rực rỡ và được trẻ em yêu thích nhất.

• Đèn ông sao: Chiếc đèn năm cánh truyền thống, tượng trưng cho ngôi sao may mắn, hy vọng và vẻ đẹp của bầu trời đêm.
• Đèn kéo quân: Với những hình ảnh sống động xoay tròn khi thắp nến bên trong, kể lại các câu chuyện lịch sử, cổ tích.
• Các loại đèn hình con vật: Đèn cá chép (tượng trưng cho sự kiên trì, vượt khó, “cá chép hóa rồng”), đèn thỏ (liên quan đến sự tích chú Cuội, chị Hằng trên cung trăng), đèn bướm, đèn gà…
• Đèn lồng hiện đại: Ngày nay, có thêm nhiều loại đèn lồng với chất liệu và kiểu dáng đa dạng, chạy bằng pin, có nhạc… Việc rước đèn dưới ánh trăng là một hoạt động không thể thiếu, mang ý nghĩa soi đường cho tương lai tươi sáng.

Bánh Trung Thu (Bánh nướng, Bánh dẻo): Món bánh đặc trưng của ngày Tết Trung Thu.

• Bánh nướng: Vỏ bánh vàng óng, nhân bánh đa dạng (thập cẩm, đậu xanh, hạt sen, trứng muối…).
• Bánh dẻo: Làm từ bột nếp trắng tinh, nhân thường là đậu xanh hoặc hạt sen ngọt ngào. Hình tròn của chiếc bánh tượng trưng cho sự viên mãn, tròn đầy của vầng trăng và sự sum họp của gia đình. Bánh Trung Thu thường được cắt ra chia cho mọi người trong gia đình cùng thưởng thức, thể hiện tình cảm gắn bó.

Chú Cuội – Chị Hằng: Hai nhân vật huyền thoại gắn liền với cung trăng trong truyện cổ tích Việt Nam. Hình ảnh chú Cuội ngồi gốc cây đa và chị Hằng xinh đẹp thường được trẻ em nhắc đến và tưởng tượng khi ngắm trăng.

Múa Lân (Múa Sư Tử): Tiếng trống lân rộn rã cùng những điệu múa uyển chuyển, mạnh mẽ của đội lân là một phần không thể thiếu của không khí lễ hội. Múa lân được cho là để xua đuổi tà ma, mang lại may mắn, bình an và thịnh vượng.

Mâm cỗ Trung Thu (Phá cỗ): Một mâm cỗ được bày biện đẹp mắt với bánh Trung Thu, các loại hoa quả mùa thu (bưởi, hồng, na, thị…), kẹo bánh và các đồ chơi dân gian. Mâm cỗ thường được bày ngoài sân, dưới ánh trăng để cúng gia tiên, tạ ơn trời đất, sau đó cả gia đình cùng nhau “phá cỗ” trong không khí vui vẻ, đầm ấm.

Rộn ràng phá cỗ, rước đèn: Những hoạt động truyền thống làm nên một mùa Trăng Rằm ý nghĩa

Rộn ràng phá cỗ, rước đèn Những hoạt động truyền thống làm nên một mùa Trăng Rằm ý nghĩa

Các hoạt động trong Lễ hội Trăng Rằm vô cùng phong phú và mang đậm bản sắc văn hóa:

• Rước đèn: Trẻ em cầm những chiếc đèn lồng đủ màu sắc, hình dáng đi thành từng đoàn diễu hành qua các đường làng, ngõ phố trong tiếng trống và tiếng hát vang. Đây là hoạt động được các em mong chờ nhất.
• Múa Lân, Múa Rồng: Các đội lân, rồng biểu diễn những điệu múa đặc sắc, khuấy động không khí lễ hội. Tiếng trống, tiếng chiêng, tiếng thanh la hòa quyện tạo nên sự náo nhiệt, vui tươi.
• Phá cỗ trông trăng: Sau khi cúng gia tiên, cả gia đình quây quần bên mâm cỗ, cùng nhau thưởng thức bánh kẹo, hoa quả, ngắm trăng và trò chuyện. Đây là khoảnh khắc thể hiện sự sum vầy, ấm áp của tình thân.
• Hát trống quân: Một lối hát đối đáp dân gian đặc trưng của Tết Trung Thu ở một số vùng Bắc Bộ, thường diễn ra giữa các nhóm nam nữ thanh niên.
• Các trò chơi dân gian: Bịt mắt bắt dê, kéo co, rồng rắn lên mây… mang lại tiếng cười sảng khoái cho trẻ em.
• Kể chuyện sự tích Trung Thu: Ông bà, cha mẹ kể cho con cháu nghe những câu chuyện về chú Cuội, chị Hằng, sự tích bánh Trung Thu… giúp các em hiểu thêm về ý nghĩa của ngày lễ.

Ánh trăng đêm Rằm – Soi sáng những giá trị vĩnh cửu

Ánh trăng đêm Rằm – Soi sáng những giá trị vĩnh cửu

Lễ hội Trăng Rằm không chỉ là một nét chấm phá lung linh trong bức tranh văn hóa đa sắc màu của Việt Nam mà còn là một sợi dây vô hình kết nối quá khứ với hiện tại, nối liền các thế hệ trong một dòng chảy yêu thương và hy vọng. Từ những câu chuyện cổ tích huyền ảo đến những chiếc bánh nướng bánh dẻo ngọt ngào, từ tiếng trống lân rộn rã đến ánh đèn lồng ấm áp, tất cả đã dệt nên một mùa Trung Thu trọn vẹn ý nghĩa, khắc sâu vào ký ức của mỗi người con đất Việt. Đó là khoảnh khắc của sự sum vầy, của niềm vui trẻ thơ ngây ngô, của lòng biết ơn và của những ước nguyện về một cuộc sống tròn đầy, viên mãn như chính vầng trăng đêm Rằm.

Nhà Văn hóa Phụ nữ Thành phố Hồ Chí Minh luôn coi trọng việc gìn giữ và phát huy những giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của dân tộc. Chúng tôi thường xuyên tổ chức các hoạt động, sự kiện, các lớp học kỹ năng (như làm đèn lồng, làm bánh Trung Thu) nhằm tạo không gian để cộng đồng, đặc biệt là các chị em phụ nữ và trẻ em, có cơ hội tìm hiểu, trải nghiệm và lan tỏa vẻ đẹp của các lễ hội cổ truyền như Lễ hội Trăng Rằm. Hãy cùng chúng tôi thắp sáng thêm những giá trị văn hóa Việt!

Cơ sở Phan Xích Long

• Địa chỉ: Số 1L, đường Phan Xích Long, phường Gia Định, TP.HCM
• Điện thoại: 028 39316447 – 028 39314661

Cơ sở Võ Thị Sáu

• Địa chỉ: Số 71, đường Võ Thị Sáu, phường Xuân Hòa, TP.HCM
• Điện thoại: 028 39316163

Cơ sở Nguyễn Đổng Chi

• Địa chỉ: Số 02, đường Nguyễn Đổng Chi, phường Tân Mỹ, TP.HCM
• Điện thoại: 028 39393022 – 028 39393020