LỊCH SỬ VÀ XUẤT XỨ CỦA LỄ HỘI CHỌI GÀ CÓ THỂ BẠN CHƯA BIẾT 

Cùng Nhà văn hoá phụ nữ Thành phố Hồ Chí Minh khám phá về lễ hội chọi gà: tại sao nó tồn tại lâu đời đến vậy, diễn ra ở đâu, mang ý nghĩa gì sâu xa, và làm sao để chúng ta bảo tồn nét đẹp này trong hiện tại.

Lịch sử và xuất xứ của lễ hội chọi gà

Lễ hội chọi gà có lịch sử lâu đời, xuất hiện từ thời Lý – Trần, khi mà chọi gà được xem là thú vui thanh cao trong giới quý tộc và vua chúa. Thậm chí, trong sử sách còn ghi lại việc vua Lý Thái Tổ và vua Trần Nhân Tông đều rất yêu thích trò chơi này, xem đây là cách thể hiện bản lĩnh, trí tuệ và tinh thần thượng võ. Gà chọi không chỉ là một trò tiêu khiển, mà còn là biểu tượng cho sự gan dạ, kiên cường, trung thành – những phẩm chất quý báu mà người xưa trân trọng.

Lịch sử và xuất xứ của lễ hội chọi gà

Theo thời gian, chọi gà dần lan rộng trong dân gian và trở thành hoạt động văn hóa không thể thiếu trong các dịp lễ hội truyền thống, nhất là vào đầu xuân. Người dân các vùng quê xem chọi gà như một nghi thức mở đầu năm mới đầy may mắn, “có đá gà là có lộc”, là dịp để hội tụ, giao lưu, và thi tài khéo trong việc nuôi dưỡng chiến kê.

Thời gian và địa điểm tổ chức lễ hội chọi gà

Lễ hội chọi gà thường được tổ chức vào mùa xuân – thời điểm diễn ra nhiều lễ hội truyền thống lớn trong cả nước, nhất là từ tháng Giêng đến tháng Ba âm lịch. Tại mỗi vùng miền, lễ hội mang màu sắc riêng nhưng đều thu hút đông đảo người dân địa phương và du khách tham dự.

Thời gian và địa điểm tổ chức lễ hội chọi gà

Một số địa phương tiêu biểu tổ chức lễ hội chọi gà:

• Nam Định: Tại xã Xuân Ninh, huyện Xuân Trường, lễ hội chọi gà chùa Nghĩa Xá diễn ra từ ngày 29 tháng Chạp đến mùng 3 Tết, thu hút hàng trăm “chiến kê” và hàng ngàn người xem.
• Bình Định: Gắn liền với Triển lãm sinh vật cảnh miền Trung – Tây Nguyên, hội chọi gà dân gian tại đây mang đậm tinh thần thượng võ, kỹ thuật cao và không khí sôi động.
• Ninh Bình: Trong khuôn khổ lễ hội Hoa Lư, hội thi chọi gà trở thành điểm nhấn thu hút đông đảo người dân và du khách.
• Quảng Bình: Tại nhiều làng quê, lễ hội chọi gà được tổ chức như một phần không thể thiếu trong không khí Tết cổ truyền.

Tùy theo từng vùng, lễ hội có thể kéo dài từ 1 – 5 ngày, tổ chức tại sân đình, khu văn hóa cộng đồng, hay ngay trong lễ hội làng. Dù quy mô khác nhau, điểm chung là tinh thần cổ vũ náo nhiệt, gắn kết cộng đồng và tôn vinh bản sắc địa phương.

Ý nghĩa của lễ hội chọi gà

Lễ hội chọi gà không chỉ là trò chơi giải trí, mà còn mang nhiều lớp nghĩa văn hóa – xã hội sâu sắc. Trước hết, đây là một hình thức sinh hoạt dân gian gắn bó mật thiết với đời sống cộng đồng làng xã. Mỗi trận chọi gà là dịp để người dân trong vùng tụ hội, gắn kết tình làng nghĩa xóm, chia sẻ kinh nghiệm chăn nuôi và cùng nhau tạo nên không khí lễ hội rộn ràng, sôi động.

Ý nghĩa của lễ hội chọi gà

Về mặt tinh thần, ý nghĩa của lễ hội chọi gà còn thể hiện trong yếu tố tâm linh. Theo quan niệm dân gian, chú gà chiến thắng sẽ mang đến lộc đầu năm, tượng trưng cho một năm may mắn, sung túc và hanh thông. Chính vì vậy, các trận gà thường được tổ chức vào đầu xuân, trở thành nghi lễ mở màn năm mới nhiều ý nghĩa.

Đặc biệt, lễ hội còn là dịp để thể hiện bản lĩnh, sự khéo léo và công phu của người nuôi gà. Việc chọn giống, luyện gà, chăm sóc tỉ mỉ phản ánh tinh thần lao động, sáng tạo và niềm tự hào cá nhân.

Cuối cùng, lễ hội chọi gà góp phần quan trọng trong việc bảo tồn nét đẹp văn hóa truyền thống, nuôi dưỡng tinh thần thượng võ, và lan tỏa giá trị cộng đồng trong đời sống hiện đại. Đây là di sản phi vật thể cần được gìn giữ đúng cách và phát triển bền vững.

Sự hấp dẫn, kịch tính của chọi gà

Trận chọi gà thường diễn ra trên sân đất nhỏ, được bao quanh bởi người xem tạo thành vòng tròn chật kín. Giữa tiếng reo hò, hai chú gà trống bước ra với dáng vẻ hiên ngang, bộ lông bóng mượt, mắt sáng quắc như võ sĩ sắp bước vào trận chiến.

Sự hấp dẫn, kịch tính của chọi gà

Khi hồi trống bắt đầu, gà lao vào nhau bằng những cú đá, mổ và né đòn dứt khoát. Mỗi cú tung cựa, lách mình đều khiến người xem phấn khích, hồi hộp theo từng nhịp ra đòn. Có những trận đấu kéo dài cả chục phút, phải nghỉ giữa hiệp để làm nước chăm sóc, làm mát cho gà.

Điều đặc biệt là tinh thần thượng võ thể hiện rất rõ: không cờ bạc, không cay cú. Dù thắng hay thua, các chủ gà vẫn bắt tay, chia sẻ kinh nghiệm nuôi dạy, thể hiện tinh thần gắn kết làng xã.

Đằng sau mỗi trận đấu không chỉ là màn đối đầu giữa hai chú gà, mà còn là màn thể hiện tài năng, bản lĩnh và niềm tự hào của người nuôi. 

Hiện trạng lễ hội chọi gà

Hiện nay, nhiều địa phương vẫn duy trì tổ chức lễ hội chọi gà theo đúng tinh thần truyền thống: không đặt nặng thắng thua, không cá cược, chỉ đơn thuần là biểu diễn kỹ năng và lan tỏa nét đẹp văn hóa. Tuy nhiên, ở một số nơi, lễ hội đã bắt đầu xuất hiện những biểu hiện biến tướng đáng lo ngại.

Hiện trạng lễ hội chọi gà

Theo ghi nhận từ Báo Quảng Bình, tại một số lễ hội dân gian, hoạt động chọi gà đã bị lợi dụng để tổ chức cá cược trá hình, gây mất trật tự an ninh, ảnh hưởng đến hình ảnh văn hóa vốn đẹp của trò chơi truyền thống này. Nhiều “sới gà” mọc lên không phép, thu hút đông người đến xem, nhưng thực chất là để cá độ, sát phạt nhau.

Việc này không chỉ làm xói mòn giá trị văn hóa thuần túy mà còn gây bức xúc trong dư luận. Để bảo vệ và gìn giữ đúng bản sắc dân gian, cần có sự vào cuộc mạnh mẽ của chính quyền địa phương, ban tổ chức lễ hội và cả người dân. Các hoạt động chọi gà nên được tổ chức trong khuôn khổ minh bạch, có kiểm soát, và chú trọng yếu tố trình diễn, giáo dục, chứ không nên bị thương mại hóa hay lệch hướng vì lợi ích cá nhân.

Kết

Lễ hội chọi gà không chỉ là một trò chơi dân gian đơn thuần, mà còn là một phần hồn cốt của văn hóa truyền thống Việt Nam – nơi tôn vinh tinh thần thượng võ, bản lĩnh, và niềm tự hào cộng đồng. Từ những lễ hội chọi gà ở Đồ Sơn, Nghĩa Xá, Bình Định đến những sân đình làng quê Bắc Bộ, hình ảnh những chú gà hiên ngang giữa tiếng trống hội đã trở thành ký ức không thể phai mờ trong lòng nhiều thế hệ.

Tuy nhiên, để bảo tồn ý nghĩa của lễ hội chọi gà một cách đúng đắn, chúng ta cần cùng nhau nhìn nhận và hành động: tổ chức minh bạch, không thương mại hóa, tránh biến tướng cá cược; đồng thời phát huy các giá trị văn hóa – giáo dục thông qua hoạt động biểu diễn và trải nghiệm thực tế.

NHÀ VĂN HÓA PHỤ NỮ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

Cơ sở 1:

Địa chỉ: 188-192-194 Lý Chính Thắng, Phường Nhiêu Lộc, Thành phố  Hồ Chí Minh

(Đang thực hiện Dự án xây mới) 

Cơ sở 2:

Địa chỉ: 02 Nguyễn Đổng Chi, Phường Tân Mỹ, Thành phố Hồ Chí Minh

Điện thoại: 028 39 39 3020 (bấm số nội bộ 101 hoặc 102)

Cơ sở Phan Xích Long: 

Địa chỉ: 1L Phan Xích Long, Phường Gia Định, Thành phố Hồ Chí Minh

Điện thoại: 028 39 31 6447 – 028 39 31 4661

Cơ sở Võ Thị Sáu: 

Địa chỉ: 71 Võ Thị Sáu, Phường Xuân Hòa, Thành phố Hồ Chí Minh

Điện thoại: 028 39 31 6163